Dewgal, hakkunde debbo e gorko, ko njubbudi taweteendi e ko buri heewde e renndooji aduna on. Dewgal ko fibnde hakkunde debbo e gorko. Ndee ɗoo fiɓnde non, no jogii hakkeeji e waddiidi, di anndu-daa, gooto e mabbe kala hino foti horminde. Hino jeyaa eh ɗin, hoɗidugol, renndugol, jiidodagol, faggodugol jawdi, harmande mo kala goɗɗo go'o, mo wonaa jom suudu mum, walla jom galle mum. Ka raɓɓinɗingol ko wuuridugol eh denndaangal ko ngol ɗoo konngol mofti eh maanaa.
Fulɓe ɓen seertaa moƴƴa e ndii ɗoo njuɓɓudi. Kono non dewgal maɓɓe no hecci Diina Islaam. Hay si non jooni, njuɓɓudi dewgal maɓɓe, eh ko ɓuri heewde, ko e dow Islaam fawaa.
E nder deftere makko, wiyeteende Dewle Fulɓe, Yero Dooro Jallo limtanii en mbaadiiji dewle Fulɓe; kadi naatugol ɓe e Diina Islaam ittaali ɗum.
Ko adii fow, ko dewgal hakkunde sagataa gorko e suka ( curbaajo) debbo, ɓe meeɗaa resude e reseede.
Fuɗɗorde ɗum ɗoo ko gila eh ƴamal, haa e cuddungu ( taareede).
Dewgal ɗiɗmal ngal ko ngal diwo (ceemedo). Diwo ko debbo seeraaɗo. Ngal ɗoo, e saa'iiji goo, hino heewunoo pooɗee-nduuree. Ƴamooɓe ɓen ko arugol arda e jawle, wondude eh ñeeñuɓe ɓornateeriiji. Ngal ɗoo pooɗondiral hino heewunoo addude taƴ- enɗam. E tumaaji goo kadi, debbo hittuɗo hino yiɗa seereede sabu, heɓugol foolotirayɓe mo. Ɗum hino okka mo jaahu mawɗo. Sagataa on kadi, e saa'iiji, himo wi'a suka debbo resaaɗo: "Sertu. mi jomba maa!"
Hino woodi ko wi'etee dewgal baɗtal( waɗtital) . Ngal ɗoo dewgal ko lomtingol debbo ka suudu kotoo mun , ɓaawo nde on sankii ( faatii). Ngal ɗoo non hingal woodi e Pinal Aarabuuɓe, ɓay Usmaan ibnu Affaan resiino ɓiɓɓe ɗiɗo Nulaaɗo. Ngal ɗoo dewgal kadi, ko ɓuri heewude, waɗirtee ko sabu reenugol ɓeynguure, si tawii hino woodunoo, walla reenugol teddungal wonnongal hakkunde ɓeynguureeji ɗiɗi resondirnooɗi ɗin. Ngal allah ngal, ko heewungal suno.
Hino woodi dewgal kestal( Ronugol). Ɗoo ko si gorko on feƴƴinii, miñam makko, walla kotoo makko, jombita jom suudu makko. Ɗum ɗoo kadi, e tumaaji goo, ko yiɗugol mooɓitude sukaaɓe waɗirtee e reenugol jawdi e leydi, tenti-nii e leydi waalo haa fuuta jaloo.
Dewgal battindiingal ko ɓaar, walla ɓaardu. Ɗoo kadi ko dewgal mawɓe. ko si tawii debbo hurtoytaako ɗuuɗi ko waɗata, Sabu jogagol mo sagataaɓe njanɗuɓe. No waawi ka wona hara debbo on ko maayraaɗo, maa seeraaɗo. H 153
MO DAAWUUDA
Comments