Kɗl : Alfaa A. Ɓuriyaa Jallo (ngurndam nelaaɗo saw)

Makka ko e ndee nokkuure wi’eteende hijaaz woni, e nder laral Aarabi Sa’udiyya hannde.

Ko kayre wonnoo kadi saare aarabeyankoore mawnde nden, hella diina e ngeeyngu.

Ko makka suudu Kaaba ndun woni, ndun non ko suudu neeɓundu fota, hari Aarabeeɓe ɓen no juurotonoo ndu e saa’aaji toɗɗaaɗi fii hajjugol, sabu ko ɓurnoo kon e Aarabeeɓe ɓen hari ko yimɓe sanamu, rewooɓe kaaƴe e leɗɗe lesaaɗe, gorol kala hino joɗɗini ɗon sanamuuru mun ndun.

Suudu kaaba ndun hari ko hormordu, leƴƴi aarabeyannkooji ɗin fow hino teddini ndu.

Qurayshiyankooɓe ɓen ko Makka ɓe hoɗunoo, ko kanɓe toppitinoo suudu Kaaba ndun fii kurkanagol ndu e reenugol ndu.

Hiɓe hittinnoo fii kala Aarabeejo arunooɗo Makka fii juuragol suudu ndun saanga hajju.

Ko sabu ɗum leƴƴi aarabeyankooji ɗin fow hino yiɗi ɓe, no teddini ɓe. No jeyaa e worɓe Qurayshiyankooɓe ɓuruɓe ɓen lollude, lamɗo wi’eteeɗo on  Qusay ko kanko heyɗintinnoo mahugol suudu Kaaba ndun, ɓaawo maadi Annabi Ibraahiima ndin hiɗɗi.

O itti Makka e margahun tosokun o waɗti nde misiide mawnde. O sinci ton  Daarus shuuraa, galle diisondiral.

Hino jeyaa e taaniraaɓe oo laamɗo wi’eteeɗo Haashim, manta-soro Nelaaɗo.

Hari Haashim ko laamɗo mawɗo, tedduɗo, jaambaaro, nantuɗo innde fota. Ko kanko yamiri Qurayshiyankooɓe ɓen setoyagol ndunngu Yaman, ceeɗu ; Shaami. Qurayshiyankooɓe ɓen  wonti hooreeɓe Aarabeeɓe ɓen ka diina e ngeeyngu.

Sabu ɗii safaaruuji ɗoo ɗiɗi Qurayshiyankooɓe ɓen woni ɓuruɓe alɗude e Aarabeeɓe ɓen fow, ɓe faggitii jawle njane. Ko ɗum ari e cortewol Qurayshi.

Hino e geɗalɓe oo laamɗo wi’eteeɗo Haashim, Abdul Muttalibi maama-soro Nelaaɗo, Ko kanko laaminoo Makka saanga Abrahta, laamɗo Ecoppi (Habasha) on faalanoo heɓtude Makka, o yirbina suudu Kaaba ndun, hitaande 570 J.A.I  fii yo o sakko Aarabeeɓe ɓen e mayru.

Konu Abrahta ngun wallitori mawɗi fii arugol yirbina suudu Kaaba ndun, Qurayshiyankooɓe ɓen ronki waawude dartagol!

Abdul Muttalibi wi’i Abrahta: « suudu ndun hino mari joom, o hiway  ndu ». Onsay Alla walli Aarabeeɓe ɓen, o halki Abrahta e konu makko ngun sabu teddinngol jibinannde Nelaaɗo men Muhammadu, (yo Alla juulu e makko o hisina mo).

Gila on saa’i Aarabeeɓe ɓen nodditiri ndee hitaande ɗoo, hitaande mawba (Aamul fiil). Ko halakuyee Abrahta e konu mum ngun jantaa e cortewol mawba ngol (suuratul fiili).

Ko e ndee hitaande ɗoo Nelaaɗo dañaa.