Kɗl : Alfaa A. Ɓuriyaa Jallo (ngurndam nelaaɗo)

ka hitaande jowaɓere fergu sirkuɓe ɓen e alyahuuduuɓe ɓen fottani habugol julɓe ɓen, ɓe faandii Madiina wondude e konuuli mawɗi, hiɗi happee hella guluuje sappo Haɓoowo (10 000), ɓe faandori ɗun re’ugol memminaande lislaamu nden few.

Nelaaɗo yamiri julɓe ɓen yo ɓe asu gaawol ɓanŋe saare Madiina nden, julɓe ɓen tabiti ka nder saare hiɓe saabbii yamiroore Alla nden.

Ɓay ɗii konuuli ɗuuɗuɗi hewtii Madiina ɗi tawi saare nden hiwiraama ngol gaawol ɗon, hari non aarabeeɓe ɓen anndaa oo noone ɗoo e heedirgol ca’e, weeɓanaano ɓe si wonaa weedugol banŋe saare nden, ɓe hippi huuɓo e hoore mayre. ɓe tonngii ɗon lebbi hiɓe sabbii.

E nder jemmare barkinaande Alla wurti henndu tiiɗundu e sirkuɓe huuɓuɓe ɓen saare nden, ndu yirbini tillisooji maɓɓe ɗin, ndu lanci tummbondiral maɓɓe ngal, ɓe ɗenƴii tikkere Alla nden, ɓe tanƴinii julɓe ɓen yaltanii ɓe fii warugol, mo kala watti luubagol ɗinmo mun, ɓe fow ɓe dogi ɓe iwi Madiina.

Ko wanonii Alla walliri jiyaaɗo makko on, o fooli konuuli ɗin kanko tun, aarabeeɓe ɓen anndi Alla hino sembini diina makko kan, e himo wallude annabaajo makko on, hari hiɓe fiɓi wonnde sabu ngal njonnindiral juuɗe maɓɓe ɗoo, e pottal mun, ɓe waawayno mulugol julɓe ɓen few.

Ɓaawo ɓe yahii, nelaaɗo yamiri julɓe ɓen yo ɓe yagginoy alyahuuduuɓe banii Qurayja, ɓen halfondirnooɓe e nelaaɗo Allah on (saw) yiltii ɓe janfii aadi ndin, ɓe tawtoyi  sirkuɓe ɓen ka hare konuuli

( Al-ahjaab ).

Nde ɓee alyahuuduuɓe yi’unoo ɗuuɗugol konu julɓe ɓen, ɓe ɗaɓɓi yo nelaaɗo yaafo ɓe.

 o ñaawi e hoore maɓɓe ko Tawreetaare nden ñaawi kon, deftere maɓɓe hormorde nden.

Ɓaawo ɗun nelaaɗo haɓi alyabuuduuɓe Xaybara ɓen, ɓen janfinooɓe aadiiji ɗin, ɓe takkoyii sirkuɓe ɓen ka hare gaawol walla hare Konuuli.

Ka hitaande jeegaɓere fergu, tawi lislaamu on saakitike e leydi aarabeeɓe ɓen sabu ko heeferɓe ɓen foolaa kon ka hare Konuuli. Aarabeeɓe ɓen anndi wonde Alla sembinay diina makko kan, e wonnde diina tigi ka Allah, ko lislaamu.

On say nelaaɗo faandii yahugol Makka hino iwtire ɓaawo makko julɓe wuluure e teemeɗɗe nayo (1 400), ɓe naata ka saare ton fii Ummra, hinaa fii hare.! Qurashiyankooɓe ɓen darii ka ɗatal makko salii o naata Makka.

Ɓaawo jaaɓondiral e yewtere e diisondiral hakkunde nelaaɗo e heeferɓe ɓen, ɓe fottani ɗun kowoni arde ɗoo :

    -Yo hare nden dahe hakkunde nelaaɗo e heeferɓe ɓen dumunnde duuɓi sappo.

   -Wota nelaaɗo naatu Makka si wonaa e hitaande aroore nden.

Ndii aadi ɗoo femmbaa Aadi Hudaybiyya.

Sabu ndii aadi ɗoo nelaaɗo weddanii noddugol yimɓe ɓen fow ka diina Alla, o nuli ɓataaki e lamɓe aduna ɓen, o noddi ɓe ka lislaamu :

 O immini ɓataakuru e lamɗo Faarisi on, e Harqal imbratooruujo Ruumi on, e wonndu kadi haa e Muqawqisu hoorejo Ejipt, e  Najaasii lamɗo Ejopii on, ko non kadi o fewtiniri nduu nodaadu e yoga e koohooɓe aarabeeɓe..

Nden ñannde ko ɓee ɗoo wonnoo fewjude e aduna on fow.  Afrik ka nano e Erop ka ñaamo hari hino e ley laral Ruumi ngal, ko jaalii e leyɗe Aasii ɗen no yankinanii laral Faarisi ngal, yimɓe Afrik ɓen hari hino teddini lamɗo Ecopii on.

Sabu dahugol hare nden wondude e quraysiyankooɓe ɓen, lislaamu on saakitii ka leydi aarabeeɓe ɓen saakitannde njannde.